گوهرشاد بیگم

جدیدترین مطالب

گوهرشاد بیگم یکی از بانوان نمونه و مثال زدنی تاریخ است که تمام عمر خود را صرف علم و خرد و فرهنگ و هنر نمود تا نام خود را در تاریخ ماندگار کند. از ملکه گوهرشاد بیگم اکنون یادگارهای بسیاری باقیمانده و مزار وی در شهر هرات واقع شده است. گوهرشاد بیگم آغا یکی از زنان نامور افغانستان بود. او دختر امیر غیاث الدین، سردار قبیله ترخانیان و خانم میرزا شاهرخ فرزند علم دوست امیر تیمور گورگانی بود. او زنی بسیار نیکوکار، ثروتمند، ادب دوست، هنرپرور، باوقار، خردمند، بااحتیاط و باسیاست بوکه به مدت ۴۳ سال بر مناطق وسیعی از ایران و افغانستان حکمرانی کرد و توسط او درسال ۱۴۰۵ م پایتخت تیموریان از سمرقند به هرات منتقل شد.

گوهر شاد بیگم

 

از آثار و بناهای خیریه‌ای که توسط گوهرشادبیگم خاتون بنا شد، مسجد جامع, مدرسه و خانقاه شهر هرات افغانستان و  مسجد جامع مشهد در ایران بیش از همه اهمیت دارند که در هر دو شهر به نام آن بانوی نیکنام به «مسجد گوهرشاد» موسوم و مشهور می‌باشند و از شاهکارهای هنر معماری و کاشی کاری قرن نهم هجری به شمار می‌روند.

مسجد گوهر شاد مشهد

ساختن این عمارت باشکوه مدرسه که در سال ۱۴۱۸م = ۸۲۰ ق. آغاز شد؛ بیست و یک سال را دربر گرفت تا به پایه­ ی اکمال برسد. ماهرترین معماران، خوشنویسان، تذهیب کاران و نقاشان از سرتاسر قلمرو خراسان عصر شاهرخ در تکمیل ساختمان این مدرسه که یکی از عجایب مشرق زمین بحساب می ­آمد؛ مشارکت داشته اند.گنبد سبز یا گنبد گوهرشاد(در زبان گفتاری گمبذ سوز) ؛ مقبره و یا گنبدخانه ­ایست که متصل به ­مدرسه، مسجد و مصلی­ های خیابان هرات، به دستور ملکه­ ی شاهرخ میرزا ـ گوهرشاد بیگم آغا ساخته بود و امروز از تمام آن مجتمع شکوهمند ساختمانی که از شاهکارهای صنعت معماری جهان اسلام شمرده می­ شود؛ فقط پنج منار و همین گنبد سبز باقی مانده­ است که پیکر گوهرشاد بیگم، پسرانش بایسنقر میرزا و میرزا محمد جوگی؛ و نواده­ اش علالدوله پسر بایسنقر درآن آرام گرفته اند.

مقبره گوهرشاد بیگم در شهر هرات
مقبره گوهرشاد بیگم در شهر هرات

ویژگی مهندسی مقبره گوهرشاد بیگم:

اساس این گنبد از بیرون و درون به شکل مربع ساخته شده که بصورت مکعبی به پا ایستاده و از روی مکعب به شکل استوانه مدور بالا رفته که سر آن به شکل کلاه درویشی پوشیده شده. این استوانه مدور عبارت است از سه گنبد بالای هم که به وضع عجیبی یکی بالای دیگری قرار گرفته است. پوشش گنبد در قسمت بالا به شکل کلاه درویشی فتیله دار است و در انتهای فتیله و فاصلۀ فتیله دیگر به خط کوفی کلمات «یا جبار» و «یا ستار» نوشته شد و این سقف کلاه درویشی هنگام تخریب مصلی ویران گردیده بود. در زیر کلاه درویشی مانند کمر بندی دورا دور استوانه قسمتی از سوره مبارکۀ واقعه بخط ثلث بسیار عالی و ممتاز نوشته شده بوده است و گویند که خط حکیم جعفر هروی معروف به بایسنقری است.

   روان گوهرشاد شاد باد! که در تاریخ فرهنگی زنان افغانستان، سنت نیکوی هنرپروری بی مانندی را از خود بجا گذاشت و سرمشق خوبی برای بقیه زنان و نسل­های بعدی از خود به ­يادگار گذاشت.

آنـی تـو کـه از نـام تـو مـی بـارد عـشق    

                  از نـامه و پـیغــام تـو مــی بـارد عـشـق

عاشق شود آنکس که به کوی تو گذشت    

                   آری ز در و بــام تــو مـی بــارد عـشق

مولانا جامی هروی

مطالب مرتبط

بیشتر بخوانید

نظر دهید

ایمیل شما نمایش داده نخواهد شد