جدیدترین مطالب
اید به جرات بتوان گفت که مسجد جامع هرات یکی از زیباترین و تاریخی ترین مسجد جامع در کل جهان می باشد و کمتر کسی از مردم افغانستان را می توان شناخت که اسم مسجد جامع شهر هرات به گوشش نخورده باشد. این مسجدکه بیش از 1400 سال قدمت و مساحت 46760 متر مربع به عنوان پنجمین مسجد جامع بزرگ در جهان و به اسم “مسجد آبی” شناخته می شود.
این بنای زیبا و شگفت انگیز در طول چندین هزار سال قبل از اسلام عبادتگاه آریائی های یکتا پرست بوده است. البته خیلی کوچکتر از حالا و به شکل چوبی آن. در سال 29 هجری بعد از گرایش مردم هرات به دین اسلام، این معبد بزرگ به مسجد مسلمانان مبدل گشت.
طبق داستانهایی که در مورد ساخت این مسجد وجود دارد، این مسجد را سلطان غیاث الدین غوری در سال ۵۹۷ ق. طرح ریزی نمود اما موفق به تکمیل آن نشد. جسد وی در سال ۱۲۰۲ میلادی در زیر گنبد در انتهاي ایوان شمالی مسجد مدفون گردیده است. این مسجد مشتمل بر 460 گنبد، 130رواق،444 فیل پایه، دوازده گلدسته، چهار ایوان، چهار دروازه، چهار کتیبه بزرگ مزین با آیاتی ازقران ، اشعار عرفانی عرفا و شاعران بزرگ، سه سراچه، یک منبر سنگی، کتابخانه (شامل چهار هزار جلد کتاب) و وضوخانه می باشد که در زیباترین محل شهرقدیم هرات موقعیت داشته و در یک زمان گنجایش بیش از یک صد هزار نمازگزار را دارد.گلدسته های مسجد که برای رساندن صدای اذان به گوش مردم ساخته شده، بین17تا 36متر ارتفاع،7 تا 10 متر قطر داشته راس هرکدام دارای هشت رواق بوده که بامشان با کاشی فیروزه ای تزیین یافته است. بسیاری از مردمانی که برای بار اول به مسجد جامع هرات می روند علاوه کشش مذهبی کشش های دیگری نیز دارد.هر کسی که بار اول این مسجد را می بیند در نظر اول مبهوت عظمت و معماری این مسجد خواهد شد. نقش و نگارهای پر رنگ و کاشی های معرق هفت رنگ ایوان ها وگلدسته های کاشی کاری شده حتی در نگاه شهروندان هراتی نیز جالب وجذاب می باشد.
خیلی ها معتقدند که نوع معماری این مسجد مربوط به عصر تیموری می باشد زیرا در دوره تیموری هنرهای زیادی از جمله هنر معماری و ساختمان سازی در هرات رشد کرده بود.” کاشی های معرق” و “کاشی های هفت رنگی” از جمله ویژگی معماری در دوران تیموری می باشد که به وضوح در دیواره های مسجد جامعه شهر هرات این نوع کاشی کاری دیده می شود.
درسال 1324 هجری به همت عبدالله خان ملکیار نایب الحکومه هرات، جاده های وسیع به اطراف و باغی به وسعت بیش از 25 هزار متر مربع در سمت شرق مسجد ایجاد شد. عبدالله خان ملک یار ضمن این که تمام اطراف مسجد و خانه های مردم را خریداری می کند به پارک و جاده ها تبدیل می ساخت. شاید به جرات میتوان گفت که اگر اقدامات و فعالیت های عبدالله خان ملکیار در احیای مجدد هنرکاشی کاری و ایجاد کارگاه های کاشی کاری ، نبود شاید هیچ وقت این چنین کاشی کاریهای زیبایی را در مسجد جامع شاهد نبودیم. مانند سایر مکان های مذهبی در سراسر دنیا می توان گفت که مسجد جامع در گذشته تنها یک مکان برای عبادت و نمازگذاری نبوده است بلکه بزرگترین مدرسه علمی و دینی نیز در همین جا قرار داشت به طوری که بزرگترین عالمان و روحانیون و عرفای آن زمان در این مسجد یا درس داده اند یا درس خوانده اند. از جمله حضرت خواجه عبدالله انصاری و خواجه محمد تاکی. در نزد مردم هرات روایتیست که گویا کار در مسجد جامع هرات هیچ گاه تمام شدنی نیست و اگر روزی کار مسجد جامع کاملا اکمال شود آن روز قیامت خواهد رسید.
در گوشۀ از صحن مسجد جامع هرات دیگ بزرگی جلب توجه میکند که از نگاۀ ساخت و تزئیناتش یکی از شاهکارهای شگفت تاریخ به شمار میرود. روایت های بسیار زیبایی در مورد این دیگ وجود دارد. در زمان های قبل در روز های متبرک در بین این دیگ شربت آماده می کردند و برای مردم توزیع می کردند. زمانی که امیر تیمور گورکانی وارد شهر هرات شد، چنان شگفتی های این دیگ بر او تاثیر گذاشت که دستور داد تا نظیر آن را در یکی از مساجد ترکستان نیز بسازند.همچنان سفرای چینی در دربار شاهرخ میرزا نیز که به اهمیت این دیگ بزرگ پی برده بودند اوصاف آن را برای امپراطور شان به چین گزارش داده اند.
محیط بیرونی این دیگ ٦٫٤متر بوده و عمق آن به ١٢٫١متر می رسد. در دور تا دور آن به شکل یک حاشیه ای زیبا لبهی آن قرار دارد که از نظر زیبایی حایز اهمیت است.این دیگ زیبا در قرن هشتم هجری در هرات از برنج ساخته شده است. نوشته ها و گلبرگ های تزئینی روی دیگ نیز همه بعد از قالب گیری ریخت شده که نمایانگر پیشرفت صنعت ریخته گری هرات در آن زمان می تواند باشد. درقسمت بالا، روی حاشیۀ در بین مرغوله ها به خط ثلث کلماتی چون (توکل علی الله) و کلماتی نظیر آن نوشته شده که متاسفانه به مرور زمان پاک گردیده و اکنون قابل خواندن نمی باشد. بر بدنۀ بیرونی دیگ در زیر حاشیه یا لبۀ آن به خط کوفی قرن هشتم به سبک بسیار عالی آیات قرآنی به همراۀ تاریخ، نام شاه، نام اهدا کننده و نام ریخته گران آن ثبت شده، چنین شروع میشود :
اعوذ بالله من الشیطان رجیم، نطاق علیهم …………
در سطر دوم که آن هم دور تا دور دیگ ادامه دارد و به خط توقیع مرغوله ها نوشته شده باز هم اسم پادشاه تذکر رفته و نیز دو بیت از شعر زیبای سعدی نوشته شده که چنین است:
غرض نقش ایست کزما باز ماند
که هستی را نمی بینم بقایی
مگر صاحبدلی روزی به رحمت
کند در کار درویشان دعایی
